Aina za vyakula somo la 3: Vyakula vya fati, mafuta na lipid

Katika somo hili utakwenda kujifunza kuhus vyakula vya fati, kazi zake na vyanzo vyake.

Fati, Mafuta na Lipid

Fati ni moja ya virutubisho vikuu vitatu pamoja na wanga na protini. Fati inatengenezwa na chembechembe za kaboni na haidrojen. Maneno "fati," "mafuta," na "lipid" yanahusiana lakini yana tofauti kidogo. Lipid ni kundi kubwa linalojumuisha fati na mafuta. Tunaposema fati, tunamaanisha lipid iliyo katika hali ya yabisi (kitu kigumu) mfano mafuta ya ngombe llyo ganda, na tunaposema mafuta, tunamaanisha lipid iliyo katika hali ya kimiminika. Hata hivyo, mara nyingi tunaposema fati, tunajumuisha vyote, yaani lipid na mafuta.

Kazi za Fati Mwilini

1. Utengenezaji wa Nishati: Fati hutoa nishati nyingi mwilini. Gramu moja ya fati hutoa kalori tisa, ikilinganishwa na gramu moja ya wanga au protini inayotoa kalori nne. Nishati hii ni muhimu kwa shughuli za kila siku na kwa utendaji kazi wa mwili.

2. Kuipa Joto Miili: Fati huhifadhiwa chini ya ngozi na kusaidia kudhibiti joto la mwili kwa kuhifadhi joto wakati wa baridi na kuzuia joto kupotea.

3. Kulinda Sehemu za Ndani: Fati inalinda viungo vya ndani vya mwili kama vile moyo, figo, na ini kwa kuzunguka viungo hivi na kuvikinga dhidi ya mshtuko wa kimwili.

4. Utoaji wa Taarifa Ndani ya Mwili: Fati huchangia katika utengenezaji wa homoni ambazo ni muhimu kwa ajili ya utoaji wa taarifa mbalimbali ndani ya mwili. Homoni hizi husaidia kudhibiti kazi za mwili kama vile ukuaji, uzazi, na kimetaboliki.

5. Kusaidia Protini: Fati husaidia protini kufanya kazi zake vyema. Protini hutumiwa katika ujenzi wa tishu na misuli, na fati husaidia katika usafirishaji wa protini ndani ya mwili.

6. Ukuaji wa Kiumbe: Fati ni muhimu kwa ukuaji na maendeleo ya watoto. Wanasaidia katika ujenzi wa seli na tishu mpya, ambayo ni muhimu katika hatua za awali za maisha.

7. Kuboresha Mfumo wa Kinga: Fati husaidia kuboresha mfumo wa kinga kwa kusaidia utengenezaji wa seli za kinga na homoni zinazosaidia kupambana na maambukizi.

8. Mfumo wa Uzalianaji: Fati ni muhimu kwa mfumo wa uzalianaji. Husaidia katika utengenezaji wa homoni za uzazi kama estrogeni na testosteroni, ambazo ni muhimu kwa afya ya uzazi kwa wanaume na wanawake.

Vyakula vya Fati

1. Maparachichi: Parachichi lina kiwango kikubwa cha mafuta yenye afya na ni chanzo kizuri cha mafuta yasiyojaa (unsaturated fats).
2. Siagi: Siagi ina mafuta yaliyojaa (saturated fats) na ni chanzo kizuri cha nishati.
3. Maziwa: Maziwa yana mafuta na pia hutoa virutubisho vingine muhimu kama vile kalsiamu na protini.
4. Mayai: Mayai yana mafuta yenye afya, hasa kwenye kiini cha yai.
5. Karanga na Jamii za Karanga: Karanga, korosho, lozi, na karanga nyingine ni vyanzo bora vya mafuta yenye afya.
6. Mbegu za Chia: Mbegu hizi zina mafuta yenye omega-3 ambayo ni muhimu kwa afya ya moyo.
7. Samaki: Samaki kama salmoni, tuna, na sardini ni vyanzo vya mafuta yenye omega-3.
8. Chokleti: Chokleti, hasa ile yenye kiwango kikubwa cha kakao, ina mafuta yenye afya.
9. Nazi: Nazi na mafuta ya nazi ni vyanzo vya mafuta yaliyojaa.
10. Nyama: Nyama ina mafuta na pia hutoa protini.
11. Maharagwe ya Soya: Maharagwe ya soya yana mafuta yenye afya na pia protini.
12. Alizeti: Mbegu za alizeti na mafuta yake ni vyanzo bora vya mafuta yenye afya.

Upungufu wa Fati

1. Kukauka kwa Ngozi na Ukurutu: Upungufu wa fati mwilini unaweza kusababisha ngozi kuwa kavu na hatari ya kupata ukurutu.
2. Kupata Maambukizi ya Mara kwa Mara: Fati husaidia katika kuboresha mfumo wa kinga, hivyo upungufu wake unaweza kusababisha mwili kuwa katika hatari ya kupata maambukizi mara kwa mara.
3. Kupona kwa Vidonda kwa Upole: Fati husaidia katika mchakato wa kupona vidonda, hivyo upungufu wake unaweza kusababisha vidonda kupona kwa polepole.
4. Kuchelewa Kukua kwa Watoto: Fati ni muhimu kwa ukuaji wa watoto. Upungufu wake unaweza kusababisha watoto kuchelewa kukua na kushindwa kufikia hatua muhimu za ukuaji.

Kwa ujumla, fati ni sehemu muhimu ya lishe bora na inapaswa kujumuishwa katika mlo wa kila siku kwa kiasi kinachofaa. Kula vyakula vyenye fati yenye afya husaidia kudumisha afya bora na kuepuka matatizo yanayoweza kusababishwa na upungufu wa fati mwilini.

Je! umeipenda hii post?
Ndio            Hapana            Save post

Rajabu Tarehe 2024-07-21 13:57:37 Download PDF     Share On Facebook or Whatsapp Imesomwa mara 70

Sponsored links
👉1 Madrasa kiganjani     👉2 Kitabu cha Afya     👉3 Kitau cha Fiqh     👉4 kitabu cha Simulizi    

Post zifazofanana:-

Aina za vyakula somo la 12: Faida za asali mwilini
Katika somo hili utakwenda kujifunza kuhusu faida za asali mwilini Soma Zaidi...

Aina za vyakula somo la 70: Rangi za vyakula zinavyoeleza uwepo wa virutubisho
Katika somo hili utajifunza ni kwa namna gani rangi ya matunda ama mboga inaweza kueleza ni virutubisho gani hupatikana humo. Soma Zaidi...

Aina za vyakula somola 50: Faida za kula parachichi
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula parachichi Soma Zaidi...

Aina za vyaula somo la 58: Faida za kula tangawizi
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula tangawizi Soma Zaidi...

Aina za vyakula somo la 20: Faida za kula fyulis
Katika somo hili uakwenda kujifunza faida za kiafya za kula fyulis Soma Zaidi...

Aina za vyakula somo la 17: Faida za kula embe
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula tunda embe Soma Zaidi...

Aina za vyakula somo la 15: Faida za kunywa chai yenyemajani ya chai
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kunywa chai. Hapa tunazungumzia chai yenye majani ya chai Soma Zaidi...

Aina za vyakula somo la 53: Faida za kula pilipili
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula pilipili Soma Zaidi...

Aina za vyakula somo la 22: Faida za kula karanga
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula karanga Soma Zaidi...

Ana za vyakula somo la 64: Faida za kula ukwaju
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula ukwaju Soma Zaidi...

Aina za vyakula somo la 49: Faida za kula nyanaya
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula nyanya Soma Zaidi...

Aina za vyakula somo la 45: Faida za kula nanasi
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula nanasi Soma Zaidi...