Aina za vyakula somo la 3: Vyakula vya fati, mafuta na lipid
Katika somo hili utakwenda kujifunza kuhus vyakula vya fati, kazi zake na vyanzo vyake.
Fati, Mafuta na Lipid
Fati ni moja ya virutubisho vikuu vitatu pamoja na wanga na protini. Fati inatengenezwa na chembechembe za kaboni na haidrojen. Maneno "fati," "mafuta," na "lipid" yanahusiana lakini yana tofauti kidogo. Lipid ni kundi kubwa linalojumuisha fati na mafuta. Tunaposema fati, tunamaanisha lipid iliyo katika hali ya yabisi (kitu kigumu) mfano mafuta ya ngombe llyo ganda, na tunaposema mafuta, tunamaanisha lipid iliyo katika hali ya kimiminika. Hata hivyo, mara nyingi tunaposema fati, tunajumuisha vyote, yaani lipid na mafuta.
Kazi za Fati Mwilini
-
Utengenezaji wa Nishati: Fati hutoa nishati nyingi mwilini. Gramu moja ya fati hutoa kalori tisa, ikilinganishwa na gramu moja ya wanga au protini inayotoa kalori nne. Nishati hii ni muhimu kwa shughuli za kila siku na kwa utendaji kazi wa mwili.
-
Kuipa Joto Miili: Fati huhifadhiwa chini ya ngozi na kusaidia kudhibiti joto la mwili kwa kuhifadhi joto wakati wa baridi na kuzuia joto kupotea.
-
Kulinda Sehemu za Ndani: Fati inalinda viungo vya ndani vya mwili kama vile moyo, figo, na ini kwa kuzunguka viungo hivi na kuvikinga dhidi ya mshtuko wa kimwili.
-
Utoaji wa Taarifa Ndani ya Mwili: Fati huchangia katika utengenezaji wa homoni ambazo ni muhimu kwa ajili ya utoaji wa taarifa mbalimbali ndani ya mwili. Homoni hizi husaidia kudhibiti kazi za mwili kama vile ukuaji, uzazi, na kimetaboliki.
-
Kusaidia Protini: Fati husaidia protini kufanya kazi zake vyema. Protini hutumiwa katika ujenzi wa tishu na misuli, na fati husaidia katika usafirishaji wa protini ndani ya mwili.
-
Ukuaji wa Kiumbe: Fati ni muhimu kwa ukuaji na maendeleo ya watoto. Wanasaidia katika ujenzi wa seli na tishu mpya, ambayo ni muhimu katika hatua za awali za maisha.
-
Kuboresha Mfumo wa Kinga: Fati husaidia kuboresha mfumo wa kinga kwa kusaidia utengenezaji wa seli za kinga na homoni zinazosaidia kupambana na maambukizi.
-
Mfumo wa Uzalianaji: Fati ni muhimu kwa mfumo wa uzalianaji. Husaidia katika utengenezaji wa homoni za uzazi kama estrogeni na testosteroni, ambazo ni muhimu kwa afya ya uzazi kwa wanaume na wanawake.
Vyakula vya Fati
- Maparachichi: Parachichi lina kiwango kikubwa cha mafuta yenye afya na ni chanzo kizuri cha mafuta yasiyojaa (unsaturated fats).
- Siagi: Siagi ina mafuta yaliyojaa (saturated fats) na ni chanzo kizuri cha nishati.
- Maziwa: Maziwa yana mafuta na pia hutoa virutubisho vingine muhimu kama vile kalsiamu na protini.
- Mayai: Mayai yana mafuta yenye afya, hasa kwenye kiini cha yai.
- Karanga na Jamii za Karanga: Karanga, korosho, lozi, na karanga nyingine ni vyanzo bora vya mafuta yenye afya.
- Mbegu za Chia: Mbegu hizi zina mafuta yenye omega-3 ambayo ni muhimu kwa afya ya moyo.
- Samaki: Samaki kama salmoni, tuna, na sardini ni vyanzo vya mafuta yenye omega-3.
- Chokleti: Chokleti, hasa ile yenye kiwango kikubwa cha kakao, ina mafuta yenye afya.
- Nazi: Nazi na mafuta ya nazi ni vyanzo vya mafuta yaliyojaa.
- Nyama: Nyama ina mafuta na pia hutoa protini.
- Maharagwe ya Soya: Maharagwe ya soya yana mafuta yenye afya na pia protini.
- Alizeti: Mbegu za alizeti na mafuta yake ni vyanzo bora vya mafuta yenye afya.
Upungufu wa Fati
- Kukauka kwa Ngozi na Ukurutu: Upungufu wa fati mwilini unaweza kusababisha ngozi kuwa kavu na hatari ya kupata ukurutu.
- Kupata Maambukizi ya Mara kwa Mara: Fati husaidia katika kuboresha mfumo wa kinga, hivyo upungufu wake unaweza kusababisha mwili kuwa katika hatari ya kupata maambukizi mara kwa mara.
- Kupona kwa Vidonda kwa Upole: Fati husaidia katika mchakato wa kupona vidonda, hivyo upungufu wake unaweza kusababisha vidonda kupona kwa polepole.
- Kuchelewa Kukua kwa Watoto: Fati ni muhimu kwa ukuaji wa watoto. Upungufu wake unaweza kusababisha watoto kuchelewa kukua na kushindwa kufikia hatua muhimu za ukuaji.
Kwa ujumla, fati ni sehemu muhimu ya lishe bora na inapaswa kujumuishwa katika mlo wa kila siku kwa kiasi kinachofaa. Kula vyakula vyenye fati yenye afya husaidia kudumisha afya bora na kuepuka matatizo yanayoweza kusababishwa na upungufu wa fati mwilini.
Jiunge nasi WhatsApp kupata update zetuUmeionaje Makala hii.. ?
Tarehe: 1970-01-01 03:33:44
Topic: Aina za vyakula
Main: Afya
File: Download PDF
Views 636 👉1 Kitau cha Fiqh 👉2 Madrasa kiganjani 👉3 Tafasiri ya Riyadh Swalihina 👉4 Simulizi za Hadithi Audio 👉5 Sira ya Mtume Muhammad (s.a.w) 👉6 Kitabu cha Afya
Post zinazofanana:
Aina za vyakula somo la 34: Faida za kula kunde
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula kunde
Soma Zaidi...Ana za vyaula somo la 46: Faida za kula nazi
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula nazi
Soma Zaidi...Aina za vyakula somo la 1: Nini maana ya chakula na ni zipi aina zake?
Katika post hii tutakwenda kujifunza kuhusu maana ya chakula, virutubisho na aina zake.
Soma Zaidi...Aina za vyakula somo la 11: Vyakula vya vtamini K
katika somo hili utakwenda kujifunza kuhusu vitamini K, kazi zake mwilini, athari za upungufu wake, na vyakula vyenye vitamini K kwa wingi
Soma Zaidi...Aina za vyakula somo la 45: Faida za kula nanasi
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula nanasi
Soma Zaidi...Faida za kiafya za kula mbegu za matikiti
Katika post hii utajifunza faida za kula mbegu za tikiti. Baada ya post hii utajifunza kuwa mbegu za tikiti hazitupwi.
Soma Zaidi...Aina za vyakula somo la 26: Faida za kula kitunguu saumu - garlic
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya za kula kitunguu ssaumu - garlic
Soma Zaidi...Aina za vyakula somo la 36: Faida za kula njugumawe
Katika somo hili utakwenda kjifunza faida za kiafya za kula njugumawe
Soma Zaidi...Aina za vyakula somo la 75: Faida za kiafya za mboga ya mronge - majani ya mronge
Katika somo hili utakwenda kujifunza faida za kiafya z akula mboga ya mronge. Pia tutaangalia kwa namna gani mboga ya mronge inasaidia afya.
Soma Zaidi...Aina za vyakula somo la 74: Faida za kiafya za kula majani ya maboga
Katika somo hili utakwend akujifunza faida za kiafya za kula majani ya maboga ama majani ya mmboga
Soma Zaidi...