Aina za vyakula somo la 3: Vyakula vya fati, mafuta na lipid

Katika somo hili utakwenda kujifunza kuhus vyakula vya fati, kazi zake na vyanzo vyake.

Fati, Mafuta na Lipid

Fati ni moja ya virutubisho vikuu vitatu pamoja na wanga na protini. Fati inatengenezwa na chembechembe za kaboni na haidrojen. Maneno "fati," "mafuta," na "lipid" yanahusiana lakini yana tofauti kidogo. Lipid ni kundi kubwa linalojumuisha fati na mafuta. Tunaposema fati, tunamaanisha lipid iliyo katika hali ya yabisi (kitu kigumu) mfano mafuta ya ngombe llyo ganda, na tunaposema mafuta, tunamaanisha lipid iliyo katika hali ya kimiminika. Hata hivyo, mara nyingi tunaposema fati, tunajumuisha vyote, yaani lipid na mafuta.

Kazi za Fati Mwilini

Utengenezaji wa Nishati: Fati hutoa nishati nyingi mwilini. Gramu moja ya fati hutoa kalori tisa, ikilinganishwa na gramu moja ya wanga au protini inayotoa kalori nne. Nishati hii ni muhimu kwa shughuli za kila siku na kwa utendaji kazi wa mwili.
Kuipa Joto Miili: Fati huhifadhiwa chini ya ngozi na kusaidia kudhibiti joto la mwili kwa kuhifadhi joto wakati wa baridi na kuzuia joto kupotea.
Kulinda Sehemu za Ndani: Fati inalinda viungo vya ndani vya mwili kama vile moyo, figo, na ini kwa kuzunguka viungo hivi na kuvikinga dhidi ya mshtuko wa kimwili.
Utoaji wa Taarifa Ndani ya Mwili: Fati huchangia katika utengenezaji wa homoni ambazo ni muhimu kwa ajili ya utoaji wa taarifa mbalimbali ndani ya mwili. Homoni hizi husaidia kudhibiti kazi za mwili kama vile ukuaji, uzazi, na kimetaboliki.
Kusaidia Protini: Fati husaidia protini kufanya kazi zake vyema. Protini hutumiwa katika ujenzi wa tishu na misuli, na fati husaidia katika usafirishaji wa protini ndani ya mwili.
Ukuaji wa Kiumbe: Fati ni muhimu kwa ukuaji na maendeleo ya watoto. Wanasaidia katika ujenzi wa seli na tishu mpya, ambayo ni muhimu katika hatua za awali za maisha.
Kuboresha Mfumo wa Kinga: Fati husaidia kuboresha mfumo wa kinga kwa kusaidia utengenezaji wa seli za kinga na homoni zinazosaidia kupambana na maambukizi.
Mfumo wa Uzalianaji: Fati ni muhimu kwa mfumo wa uzalianaji. Husaidia katika utengenezaji wa homoni za uzazi kama estrogeni na testosteroni, ambazo ni muhimu kwa afya ya uzazi kwa wanaume na wanawake.

Vyakula vya Fati

Maparachichi: Parachichi lina kiwango kikubwa cha mafuta yenye afya na ni chanzo kizuri cha mafuta yasiyojaa (unsaturated fats).
Siagi: Siagi ina mafuta yaliyojaa (saturated fats) na ni chanzo kizuri cha nishati.
Maziwa: Maziwa yana mafuta na pia hutoa virutubisho vingine muhimu kama vile kalsiamu na protini.
Mayai: Mayai yana mafuta yenye afya, hasa kwenye kiini cha yai.
Karanga na Jamii za Karanga: Karanga, korosho, lozi, na karanga nyingine ni vyanzo bora vya mafuta yenye afya.
Mbegu za Chia: Mbegu hizi zina mafuta yenye omega-3 ambayo ni muhimu kwa afya ya moyo.
Samaki: Samaki kama salmoni, tuna, na sardini ni vyanzo vya mafuta yenye omega-3.
Chokleti: Chokleti, hasa ile yenye kiwango kikubwa cha kakao, ina mafuta yenye afya.
Nazi: Nazi na mafuta ya nazi ni vyanzo vya mafuta yaliyojaa.
Nyama: Nyama ina mafuta na pia hutoa protini.
Maharagwe ya Soya: Maharagwe ya soya yana mafuta yenye afya na pia protini.
Alizeti: Mbegu za alizeti na mafuta yake ni vyanzo bora vya mafuta yenye afya.

Upungufu wa Fati

Kukauka kwa Ngozi na Ukurutu: Upungufu wa fati mwilini unaweza kusababisha ngozi kuwa kavu na hatari ya kupata ukurutu.
Kupata Maambukizi ya Mara kwa Mara: Fati husaidia katika kuboresha mfumo wa kinga, hivyo upungufu wake unaweza kusababisha mwili kuwa katika hatari ya kupata maambukizi mara kwa mara.
Kupona kwa Vidonda kwa Upole: Fati husaidia katika mchakato wa kupona vidonda, hivyo upungufu wake unaweza kusababisha vidonda kupona kwa polepole.
Kuchelewa Kukua kwa Watoto: Fati ni muhimu kwa ukuaji wa watoto. Upungufu wake unaweza kusababisha watoto kuchelewa kukua na kushindwa kufikia hatua muhimu za ukuaji.

Kwa ujumla, fati ni sehemu muhimu ya lishe bora na inapaswa kujumuishwa katika mlo wa kila siku kwa kiasi kinachofaa. Kula vyakula vyenye fati yenye afya husaidia kudumisha afya bora na kuepuka matatizo yanayoweza kusababishwa na upungufu wa fati mwilini.

Download Post hii hapa

Jiunge nasi WhatsApp

Upate Update zetu

Download App Yetu

Jifunze zaidi, na wasiliana nasi ukiwa na App yetu. Bofya link hapo chini kuweza kuipakua.

Download Now

Zoezi la Maswali

Nyuma Endelea

Umeionaje Makala hii.. ?

Nzuri Mbaya Save

Author: Rajabu

Tarehe: 1970-01-01 03:33:44 Topic: Aina za vyakula Main: Afya File: Download PDF Views 505

Share On:

Facebook WhatsApp

Sponsored links
👉1 kitabu cha Simulizi 👉2 Kitabu cha Afya 👉3 Simulizi za Hadithi Audio 👉4 Madrasa kiganjani 👉5 Bongolite - Game zone - Play free game 👉6 Kitau cha Fiqh