Uislamu na elimu Ep 4: Mariam Al-Astrulabi: Mwanamke Mwislamu Aliyeleta Mapinduzi Katika Sayansi ya Astrolabe Katika Karne ya 10
Katika uislamu mwanamke alikuwa na haki sawa na wanaume katika swala la kusjoma na kutafuta elimu. Makala hii itamuangalia mwanamke aliyeleta mapinduzi karne ya 10
Mariam Al-Astrulabi: Mwanamke Mwislamu Aliyeleta Mapinduzi Katika Sayansi ya Astrolabe Katika Karne ya 10
Na Ufuk Necat Tasci (Imetafsiriwa kwa Kiswahili)
Mwanamke wa Kiislamu Aliyeandika Historia ya Sayansi
Katika kipindi cha kati (karne ya 8 hadi 15), wanasayansi wa Kiislamu walitoa mchango mkubwa katika sayansi kwa kuvumbua na kuboresha zana mbalimbali katika nyanja za tiba, unajimu, fizikia na kemia. Mchango wao uliwasha mwanga wa maendeleo ya kisayansi yaliyokuja baadaye wakati wa kipindi cha Renaissance na Age of Discovery.
Majina makubwa kama Ali al-Qushji, Ulugh Bey, Al-Biruni na Ibn Sina yalifungua milango ya maarifa kwa vizazi vilivyofuata. Katika unajimu, walichambua na kuboresha mfumo wa Ptolemy, mwanahesabu na mtaalamu wa anga kutoka Alexandria aliyebuni mfano wa kihesabu wa ulimwengu mnamo mwaka 150 BK. Kwa uchambuzi wa kina, waliona udhaifu katika mifumo ya Ptolemy na Aristotle, wakaleta njia mbadala na sahihi zaidi.
Uislamu na Mahitaji ya Kisayansi
Waislamu huswali mara tano kwa siku kwa kuzingatia mzunguko wa jua, na wanapaswa kuelekea Kaaba mjini Makka popote walipo. Mahitaji haya ya kidini yalichochea maendeleo ya kihesabu na kifundi ili kupima wakati, nafasi ya jua na nyota, na kutafuta mwelekeo wa Qibla. Hivyo, ustaarabu wa Kiislamu uliwahitaji wanasayansi waliobobea katika vifaa vya kupimia angani kama vile astrolabe.
Mariam Al-Ijliya – Mwanamke Bingwa wa Astrolabe
Katika karne ya 10, mwanamke Mwislamu aliyeitwa Mariam al-Ijliya, au maarufu kama Mariam al-Astrulabi, aliboresha sana utengenezaji wa astrolabe — kifaa cha kale kilichotumika kupima muda na nafasi ya jua na nyota. Uwezo wake wa kiakili na umakini wa hali ya juu ulimfanya awe miongoni mwa wachache waliobobea kwenye kifaa hicho nyeti.
Alizaliwa Syria, akiwa mwana wa fundi astrolabe kutoka Baghdad, aliyefahamika kama al-Ijliyy al-Asturlabi. Akiwa chini ya malezi ya baba yake, Mariam alijifunza kazi hii kwa kina. Astrolabe huhitaji mahesabu tata na ustadi wa hali ya juu, lakini Mariam aliweza kuyamudu na kubuni mifumo ya hali ya juu ambayo ilivutia watawala wa wakati huo.
Ajira Katika Ikulu ya Aleppo
Sayf al-Dawla, mwanzilishi wa Himaya ya Aleppo aliyekuwa akitawala sehemu kubwa ya Syria ya kaskazini na magharibi mwa Jazira (944–967 BK), alivutiwa sana na kazi za Mariam. Alimwajiri katika ikulu yake mjini Aleppo, ambapo Mariam aliendelea kubuni na kuboresha mbinu za urambazaji na upimaji wa wakati.
Astrolabe – Zana ya Maajabu ya Angani
Astrolabe ni kifaa chenye duara cha chuma au mbao, chenye mistari ya digrii pembeni na pointer inayozunguka katikati (inayoitwa alidade). Kwa kutumia kifaa hiki, wanasayansi waliweza:
-
Kupima nafasi ya jua, mwezi, nyota na sayari
-
Kupata mwelekeo wa Qibla
-
Kuamua nyakati za swala
-
Kuamua kuanza kwa Ramadhani na Eid
-
Kupima muda wa mchana au usiku, nafasi ya mwanga, au misimu
Pia kilitumika katika unajimu, elimu ya nyota (astrology), na hata katika utabiri wa nyota (horoscope).
Utambuzi wa Kimataifa kwa Mariam
Mariam alitambuliwa rasmi kwa mchango wake katika elimu ya anga pale ambapo mnamo mwaka 1990, asteroid namba 7060 iliitwa kwa jina lake Al-Ijliyye, baada ya kugunduliwa na mtaalamu wa anga Henry E. Holt katika Kituo cha Palomar.
Utafiti umeonyesha kuwa astrolabe zake ziliweza kuweka kwa usahihi kabisa nafasi za nyota na miili mingine ya angani – licha ya kutokupata darasa rasmi la hesabu. Mariam alionyesha ujuzi wa hali ya juu katika hesabu, metallurgi (sayansi ya metali) na ustadi wa mikono – ishara ya akili na uwezo wa hali ya juu.
Kutambuliwa Katika Riwaya za Kisasa
Mwaka 2016, mwandishi wa hadithi za kisayansi, Nnedi Okorafor, alichapisha riwaya iitwayo Binti, ambapo mhusika mkuu aliongozwa na hadithi ya Mariam. Riwaya hiyo ilishinda Tuzo ya Nebula, moja ya tuzo kubwa zaidi katika uandishi wa hadithi za kisayansi. Okorafor alisema alisikia kuhusu Mariam kwenye tamasha la vitabu katika Umoja wa Falme za Kiarabu (UAE), na alipata msukumo wa kumtumia kama mfano wa shujaa wa kike katika riwaya yake.
Hitimisho
Mariam al-Astrulabi alikuwa zaidi ya fundi astrolabe — alikuwa ni mfano wa mwanamke Mwislamu aliyechangia kwa vitendo maendeleo ya kisayansi. Kupitia akili, ustadi, na imani, alihamasisha vizazi vya wanasayansi wa Kiislamu na wa dunia kwa ujumla. Sasa, miaka zaidi ya elfu moja baadaye, jina lake linaendelea kung’aa si tu katika historia, bali hata katika fasihi ya kisasa na anga za sayansi ya nyota.
Download App Yetu
Jifunze zaidi, na wasiliana nasi ukiwa na App yetu. Bofya link hapo chini kuweza kuipakua.
Download Now
Umeionaje Makala hii.. ?
Tarehe: 1970-01-01 03:33:45
Topic: Uislamu na Elimu
Main: Dini
File: Download PDF
Views 17 👉1 Sira ya Mtume Muhammad (s.a.w) 👉2 Bongolite - Game zone - Play free game 👉3 kitabu cha Simulizi 👉4 Madrasa kiganjani 👉5 Simulizi za Hadithi Audio 👉6 Kitau cha Fiqh
Post zinazofanana:
Uislamu na Elimu Ep 1: Vipi uislamu ulisaidia kuhifadhi kazi za wanafalsafa wa kigiriki
Kabla ya falsafa za ukiriki kufika ulaya, Wislamu ndio waliozihifadhi, na baadaye kuja kutafsiriwa kilatini na kuwafikia watu wa Ulaya
Soma Zaidi...
Uislamu na Elimu Ep 2: Chuo kikuu cha kwanza dunani
Chuo kikuu cha wanza duniani cha Elimu kielimu hakukihusu tu waislamu bali hata ambao sio waislamu walipata fursa ya kujifunza.
Soma Zaidi...
Uislamu na Elimu Ep 3: Vipi uislamu ulimpa hadhi mwanamke
Uislamu ulikuja kumkomboa mwanamke kutokana na dhulma alizokuwa akifanyika katika jamii.
Soma Zaidi...